Bảo tàng Lâm Đồng | Lam Dong Museum

Đổi mới hình thức hoạt động, nâng cao chất lượng phục vụ để thu hút khách tham quan

Tiến trình hội nhập toàn cầu hóa hiện nay, cùng với chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nước đã tạo nhiều động lực phát triển kinh tế, chính trị, văn hoá - xã hội. Cơ hội giao lưu hợp tác, liên kết mở rộng, xu hướng ứng dụng tiến bộ của khoa học công nghệ trong xã hội gia tăng, nhu cầu hưởng thụ văn hoá, giải trí của người dân ngày càng cao. Hiện nay, Bảo tàng Lâm Đồng phải cạnh tranh với nhiều khu, điểm tham quan, du lịch và các loại hình dịch vụ khác để thu hút khách tham quan. Do đó, việc đổi mới hình thức hoạt động, nâng cao chất lượng phục vụ là nhiệm vụ cần thiết, cấp bách, góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hoá dân tộc và đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra trong giai đoạn hiện nay.

Bảo tàng Lâm Đồng - Điểm đến quen thuộc của công chúng hiện nay

Tiềm năng, lợi thế và thành quả

Bảo tàng Lâm Đồng được thành lập vào tháng 8 năm 1975. Đến năm 2009, nhà trưng bày chính của Bảo tàng Lâm Đồng được đầu tư xây mới và đi vào hoạt động vào năm 2011. Với lợi thế của thành phố Đà Lạt - điểm đến của hàng triệu lượt khách du lịch hàng năm, toàn tỉnh Lâm Đồng hiện có 47 dân tộc anh em cùng sinh sống, tạo nên bức tranh đa dạng về văn hoá, là tài sản vô giá để Bảo tàng Lâm Đồng khai thác, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá của dân tộc.

Hiện nay, Bảo tàng Lâm Đồng là bảo tàng hạng II, lưu giữ trên 12.500 hiện vật, với nhiều sưu tập hiện vật độc đáo và quý hiếm. Nhìn chung, cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện phục vụ khách tham quan cơ bản đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của khách tham quan. Viên chức hầu hết có trình độ đại học trở lên, thuộc các ngành nghề đào tạo phù hợp, là nguồn nhân lực quan trọng để xây dựng và phát triển sự nghiệp bảo tàng.

Không gian trưng bày thường xuyên của Bảo tàng Lâm Đồng thể hiện 6 nội dung: Thiên nhiên Lâm Đồng; Đà Lạt xưa và nay; Những phát hiện về khảo cổ học ở Lâm Đồng; Những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc Mạ, Cơho, Churu; Quân và dân Lâm Đồng trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm; Nhân dân Lâm Đồng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Cơ quan đã từng bước ứng dụng công nghệ mới, kết hợp với trưng bày truyền thống. Trang thông tin điện tử (www.baotanglamdong.com.vn) tích cực giới thiệu, quảng bá đến du khách trong và ngoài nước về hoạt động của Bảo tàng Lâm Đồng. Việc ứng dụng công nghệ 4.0 hình thành một bảo tàng ảo trên không gian mạng đã nhanh chóng đưa bảo tàng đến gần hơn với công chúng. Hoạt động trưng bày triển lãm chuyên đề tại chỗ và lưu động cũng góp phần tích cực vào công tác tuyên truyền, giáo dục.

Công tác nghiên cứu, sưu tầm và bảo quản hiện vật luôn được Bảo tàng Lâm Đồng chú trọng. Tính đến cuối năm 2024, Bảo tàng Lâm Đồng có trên 12.500 hiện vật (với trên 17.700 đơn vị hiện vật), được bảo quản trong hệ thống kho khảo cổ, kho dân tộc và kho tổng hợp. Bước đầu, cơ quan đã xây dựng phần mềm quản lý hiện vật, từng bước tiến hành số hoá hiện vật. Duy trì công tác nghiên cứu, phát hành các ấn phẩm giới thiệu về sưu tập hiện vật gắn liền với văn hoá, lịch sử của các dân tộc địa phuơng.

Bảo tàng Lâm Đồng đã nỗ lực hợp tác, liên kết với các đơn vị, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực du lịch và trường học trong và ngoài tỉnh. Các chương trình giáo dục, trải nghiệm được xây dựng phù hợp với khách tham quan, chú trọng đến đối tượng học sinh, sinh viên, như “Chúng em học làm chiến sĩ”, “Thánh địa Cát Tiên - Phục hồi hình dáng cũ trên gốm”, “Rung chuông vàng”, “Giữ gìn nét văn hoá dân gian trong in tranh Đông Hồ”... Qua đó góp phần mang lại nhiều sự lựa chọn cho khách tham quan khi đến với Bảo tàng Lâm Đồng và các di tích do cơ quan quản lý.

Những hạn chế và nguyên nhân

Tuy nhiên, hoạt động của Bảo tàng Lâm Đồng hiện nay vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế hiện có do nhiều yếu tố, nhất là hiện trạng cơ sở vật chất xuống cấp, trang thiết bị chưa được đầu tư để đáp ứng xu thế phát triển. Tổ chức bộ máy với số lượng viên chức và người lao động hạn chế phải bố trí làm việc dàn trải ở ba địa điểm: Bảo tàng Lâm Đồng (số 4, đường Hùng Vương - Đà Lạt), Di tích quốc gia Nhà lao thiếu nhi Đà Lạt (số 9A, đường Hồ Xuân Hương, phường 10 - Đà Lạt) và Di tích Quốc gia đặc biệt Khảo cổ Cát Tiên (xã Quảng Ngãi, huyện Đạ Huoai - Lâm Đồng), nên hiệu quả hoạt động chưa cao. Chất lượng nguồn nhân lực chưa tương xứng với yêu cầu phát triển của một bảo tàng hiện đại.

Bảo tàng Lâm Đồng hiện vẫn chưa tạo được thương hiệu cho mình, số lượng du khách quay trở lại và trở thành khách hàng thường xuyên của bảo tàng chưa nhiều, vì các hoạt động tham quan, giáo dục, trải nghiệm chưa thật sự đột phá; các chương trình giáo dục, trải nghiệm vẫn còn ít và chưa có tính thường xuyên; thiếu những sản phẩm dịch vụ mang thương hiệu của bảo tàng (như hệ thống dịch vụ ăn uống, mua sắm hàng lưu niệm...); chưa có không gian trưng bày, giáo dục, trải nghiệm ngoài trời; việc ứng dụng những tiến bộ của khoa học công nghệ tại bảo tàng chưa nhiều, chưa khai thác và tận dụng hết lợi ích của Internet vào công tác trưng bày, tuyên truyền, quảng bá và gắn kết bảo tàng với công chúng.

Công tác điều tra, khảo sát, điền dã, nghiên cứu, bổ sung nguồn tư liệu, sưu tập hiện vật, hình ảnh về lịch sử, văn hoá vật thể, phi vật thể của các dân tộc tại chỗ còn ít, nên chưa làm nổi bật những giá trị đặc trưng về lịch sử, văn hoá của địa phương. Do khó khăn về kinh phí, nhân lực và những tác động tiêu cực trong quá trình hội nhập, giao thoa văn hoá, nên các giá trị văn hoá, lịch sử của các dân tộc địa phương có nguy cơ mai một, thất truyền.

Bảo tàng Lâm Đồng hiện đang liên kết, hợp tác với một số trường học, công ty du lịch, lữ hành trong và ngoài tỉnh, tuy nhiên chưa đáp ứng nhu cầu phát triển của bảo tàng trong giai đoạn hiện nay.

Để thu hút khách tham quan

Để đổi mới hình thức hoạt động, nâng cao chất lượng phụ vụ, nhằm thu hút khách tham quan, thiết nghĩ trong khi nghiên cứu xây dựng đề án phát triển Bảo tàng Lâm Đồng để tham mưu Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng trình UBND tỉnh Lâm Đồng phê duyệt làm cơ sở triển khai thực hiện, Bảo tàng Lâm Đồng cần chủ động thực hiện có hiệu quả các nhóm giải pháp cụ thể sau đây:

Về nâng cấp, cải tạo cơ sở vật chất và đổi mới trưng bày: Lựa chọn các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo tàng tư vấn nội dung, thiết kế mỹ thuật, chỉnh lý trưng bày phù hợp với tiêu chuẩn của một bảo tàng hiện đại và nhu cầu của công chúng hiện nay. Liên hệ với đơn vị có uy tín tư vấn, thiết kế, lắp đặt, cung cấp phần mềm thiết bị công nghệ số, hệ thống máy điều hoà, hút ẩm, máy chuyên dụng để phục vụ công tác trưng bày, bảo quản kho hiện vật tại bảo tàng.

Đối với trưng bày thường xuyên, cần thăm dò, khảo sát để nắm rõ nhu cầu, thị hiếu của công chúng, tránh cách trưng bày xưa nay là theo “cái mình có và mình muốn”. Nghiên cứu trưng bày những hiện vật độc đáo, mang tính đặc trưng về lịch sử, văn hoá của địa phương, tạo được những “điểm nhấn riêng có” của Bảo tàng Lâm Đồng không trùng lặp với các bảo tàng địa phương khác.

Cải tạo, nâng cấp kho bảo quản hiện vật đạt chuẩn, đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật về độ ẩm, nhiệt độ, đảm bảo độ bền của hiện vật. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, sắp xếp hiện vật thành các khu vực có êtiket giới thiệu, bảng chỉ dẫn cụ thể, đảm bảo các điều kiện về an ninh, an toàn hiện vật, hướng tới hình thành “Kho mở” (phục vụ giới hạn một số đối tượng) trong thời gian tới.

Tiếp tục đầu tư và hoàn thiện hạ tầng của Bảo tàng Lâm Đồng, như bãi đỗ xe, nhà vệ sinh công cộng đạt chuẩn, phủ sóng wifi công cộng trong khuôn viên…

Về nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, sưu tầm: Cần tập trung nghiên cứu những đặc trưng về lịch sử, văn hoá, tình hình chính trị, kinh tế - xã hội của địa phương kết hợp với việc khảo sát, đánh giá nhu cầu, thị hiếu của công chúng để xây dựng kế hoạch sưu tầm có hiệu quả. Ngoài việc tuân thủ những quy định về công tác sưu tầm hiện vật, Bảo tàng Lâm Đồng cũng cần nghiên cứu những giải pháp phù hợp với thực tế, nhất là những quy định, quy trình, thủ tục liên quan đến kinh phí thực hiện không phù hợp với thực tiễn sưu tầm hiện vật trong dân.

Đẩy mạnh công tác nghiên cứu, phát hành các tài liệu, ấn phẩm giới thiệu sưu tập hiện vật, đặc trưng văn hóa, gắn liền với đời sống của các dân tộc tại địa phuơng.

Về xây dựng hình ảnh và tạo điểm nhấn cho Bảo tàng Lâm Đồng: Cần tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp và người dân đối với phát triển sự nghiệp bảo tàng. Sớm hoàn thiện xây dựng bộ nhận diện của Bảo tàng Lâm Đồng (logo, màu sắc thương hiệu, kiểu chữ, slogan, hình ảnh và âm thanh đặc trưng…).

Thường xuyên thống kê, nghiên cứu, đánh giá, xác định thị trường khách tham quan để xây dựng các sản phẩm, dịch vụ phù hợp với tâm lý, nhu cầu, thị hiếu của từng nhóm công chúng. Xây dựng các chương trình xúc tiến, quảng bá phù hợp với từng thị trường. Tham gia các hội nghị, hội chợ, sự kiện du lịch, văn hoá trong nước và quốc tế do các bộ, ngành tổ chức để quảng bá các sản phẩm và hình ảnh của Bảo tàng Lâm Đồng đến với đông đảo công chúng.

Nâng cấp trang thông tin điện tử của Bảo tàng Lâm Đồng, kết nối với cổng du lịch thông minh, các trang, cổng thông tin điện tử của các sở, ban, ngành địa phương; cùng với việc xây dựng thêm nhiều ngôn ngữ (Anh, Pháp, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nga...), cần chú trọng bổ sung tiếng dân tộc thiểu số của địa phương. Chú trọng quảng bá hoạt động bảo tàng thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội, các ấn phẩm, sách, tờ gấp, các pano quảng cáo.

Mời các chuyên gia, nhà nghiên cứu phối hợp tổ chức các hội nghị, hội thảo, thuyết trình, toạ đàm, gắn với đổi mới công tác trưng bày tại Bảo tàng Lâm Đồng. Mở rộng hợp tác với các công ty du lịch, lữ hành, trường học nhằm thu hút khách tham quan trong nước và quốc tế, học sinh, sinh viên. Tổ chức nhiều cuộc trưng bày lưu động nhằm đưa hoạt động của Bảo tàng Lâm Đồng đến với công chúng vùng sâu, vùng xa, vùng chưa có điều kiện đến tham quan trực tiếp.

Về nâng cao chất lượng phục vụ khách tham quan: Chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên phục vụ về thái độ, phong cách, trang phục. Nghiên cứu đầu tư xây dựng cơ sở dịch vụ phục vụ nhu cầu khách tham quan, nhất là các sản phẩm ẩm thực truyền thống của địa phương và quà lưu niệm mang đậm đặc trưng của Đà Lạt - Lâm Đồng.

Khai thác có hiệu quả khu trò chơi dân gian và hai mô hình nhà sàn dân tộc thiểu số (Cơ Ho và Mạ), thông qua tổ chức phục dựng các hoạt động lễ hội; tổ chức không gian trải nghiệm trình diễn nghệ thuật dân gian, các lớp truyền dạy nghề thủ công truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, kết hợp với các hoạt động trải nghiệm cho khách tham quan. Bổ sung các trò chơi dân gian, như đẩy gậy, đi cà kheo, bắn cung, bắn nỏ, nhảy sạp...

Xây dựng các chương trình tham quan, giáo dục, trải nghiệm có định hướng dành cho học sinh, gia đình, cung cấp tài liệu giúp bố, mẹ hướng dẫn con em mình vui chơi tại bảo tàng.

Về sắp xếp bộ máy, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Rà soát, sắp xếp tinh gọn bộ máy của Bảo tàng Lâm Đồng; xây dựng chức năng, nhiệm vụ của các phòng chuyên môn phù hợp với yêu cầu trong tình hình mới; xây dựng đề án vị trí việc làm, xác định từng vị trí chức danh, năng lực và trình độ chuyên môn được đào tạo, đảm bảo phát huy năng lực sở trường của từng viên chức và người lao động.

Xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực của Bảo tàng Lâm Đồng, chú trọng đào tạo chuyên môn, ngoại ngữ, tin học, tiếng dân tộc thiểu số. Thực hiện tốt việc đánh giá phân loại viên chức hằng năm về thực hiện nhiệm vụ, về năng lực thực tế, mức độ hoàn thành công việc để sắp xếp, bố trí sử dụng phù hợp. Tranh thủ huy động các nguồn kinh phí, tài trợ để ưu tiên đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, viên chức tham gia các khoá học trong và ngoài nước về chuyên môn, nghiệp vụ. Khuyến khích viên chức tự học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ, năng lực phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Tranh thủ các dự án, đề tài nghiên cứu khoa học, hội nghị, hội thảo, hợp tác quốc tế để tạo điều kiện cho viên chức của Bảo tàng Lâm Đồng có cơ hội học hỏi các chuyên gia, các nhà khoa học, những người làm công tác trong ngành di sản văn hoá đã nghỉ hưu để trao đổi kinh nghiệm nâng cao năng lực chuyên môn.

Về thu hút các nguồn vốn đầu tư: Huy động các nguồn tài trợ, xã hội hoá từ các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân, như phối hợp xây dựng các hoạt động trưng bày, giới thiệu sản phẩm lưu niệm, ẩm thực mang đặc trưng của Lâm Đồng. Phối hợp với các nhà sưu tập tư nhân tổ chức các đợt trưng bày, triển lãm phục vụ công chúng.

Kêu gọi các cá nhân, tổ chức hiến tặng tư liệu, hiện vật, hình ảnh về lịch sử, kinh tế, đời sống văn hoá, xã hội; mở rộng mạng lưới cộng tác viên để sưu tầm, bổ sung nguồn tư liệu hiện vật. Đồng thời khuyến khích, tạo điều kiện cho các nhà sưu tập tư nhân có điều kiện trưng bày, giới thiệu giá trị hiện vật mà họ đang sở hữu để phục vụ công chúng.
Triển khai đồng bộ các giải pháp nêu trên, Bảo tàng Lâm Đồng sẽ gặt hái nhiều thành công hơn nữa trong thời gian tới, để nơi đây thật sự là một điểm đến ấn tượng và bổ ích.

Đặng Thanh Đạt